De bosrandtuin - Kansrijke teelten voor Rotterdam - deel 2

Forest gardening is een aan permacultuur *) verwante benadering van tuinieren die gebaseerd is op vormen van landbouw in bosachtige omgeving (agroforestry oftewel bostuinbouw) in de tropen. Deze bostuinbouw werkt met soms wel 7 lagen van beplanting, van hoog naar laag: Grote bomen die (gedeeltelijk) schaduw bieden, kleinere (fruit)bomen, struiken met bessen e.d., kruiden, bodembedekkers, wortel- en knolgewassen (en paddestoelen) en als zevende een 'verticale laag' met klimplanten. Open plekken in het bos bieden plaats voor groenteteelt. In het algemeen is de tuin zo ontworpen dat zij zichzelf in stand houdt, zodat - als de tuin eenmaal functioneert - onderhoud minimaal is.  Kenmerkend voor deze teelt  is dat ze is gericht op zelfvoorziening en dat ze vaak bedreven wordt als deel van een huishouden, en dus niet om voedsel te produceren voor de verkoop.

Doorsnede van een 'forest garden' uit het boek "Forest Gardening" van Robert Hart

Robert Hart heeft in Engeland de basis gelegd voor het ontwerp van een bostuin in gematigde klimaatzones als de onze. Het is hier eigenlijk beter om te spreken van bosrandtuin omdat in noordelijker streken de afstand tussen de bomen groter moet zijn om voldoende licht door te laten naar onderliggende lagen. De ideeën van Hart zijn verder ontwikkeld door Martin Crawford.

Kenmerkend voor forest gardens is dat ze gericht zijn op een optimale verhouding tussen (zo min mogelijk) werk en (maximale) opbrengst, die naast voedsel ook medicinale planten en materialen als bamboe kan omvatten. Voorbeelden uit Engeland laten zien dat je met een bosrandtuin van 125 m2 250 kg voedsel kan kweken (wat genoeg zou moeten zijn voor zes personen) met 2 uur werk per week. Om zo ver te komen moet je wel de tijd insteken om tot een gebalanceerde tuin te komen en dat vergt kennis en hard werk. De tuin van Martin Crawford is in een periode van 10 jaar ontwikkeld met als resultaat dat hij nu nog maar een paar uur per week nodig heeft voor onderhoud.

De tuin van Martin Crawford op Dartington Estate in Devon

De potentie voor Rotterdam ligt in de toepassing van bosrandtuinen in openbaar en semi-openbaar groen in en rond de stad. De bosrandtuin biedt niet alleen een model voor voedselproductie dat aanvullend is op tuinbouw maar ook een alternatief model voor beheer van openbaar groen. De bosrandtuin als beheersvorm koppelt een divers beeld door alle seizoenen en ecologische rijkdom aan (op langere termijn) beperkt, maar divers onderhoudswerk dat ook bruikbare producten oplevert. Om niet te spreken van de mogelijkheden voor educatie en recreatie. In het beheer kunnen zowel gemeentelijke diensten als bewoners een rol spelen, hierover moet per locatie duidelijke afspraken worden gemaakt.

Wil je meer weten over forest gardening dan biedt de website van de Engelse Agroforestry Research Trust een schat aan informatie. Van boeken en DVD's (ik kan de DVD van Martin Crawford aanraden en kijk uit naar zijn boek), en een lijst met planten en zaden tot handige hulpmiddelen. Allemaal te bestellen via de website.

*) onderwerp van een volgende aflevering in deze serie

Eerder in deze serie: SPIN-Farming